Светлый фон
síd renovatio seculi scél légend

Глава V. Пять деревьев в преданиях (scél)

Глава V. Пять деревьев в преданиях (scél)

scél

К сожалению, до наших дней не дошло прозаическое предание, целиком посвященное пяти священным деревьям, такая гипотетическая повесть не фигурирует и в средневековых списках преданий. Мы даже не можем достоверно сказать, существовало ли такое произведение в записанном виде. Однако в корпусе древнеирландских прозаических преданий (scél) мы находим целый ряд упоминаний о пяти деревьях, так или иначе связанных с основным сюжетом. В основном, деревья получают такое значение в литературе благодаря их появлению в ночь рождения Конна. История этого вторичного творения часто воспроизводится в раннеирландских преданиях.

scél)

Чудесам, сопровождавшим рождение Конна, посвящена уже рассмотренная в первой части книги повесть «Ночное видение Фингена» («Airne Fíngein»). Она была издана известным французским лингвистом Ж. Вандриесом (Airne Fíngein / Ed. J. Vendryes. Dublin, 1953); перевод на русский: Предания и мифы средневековой Ирландии / Сост., пер., комм. С. В. Шкунаева. М., 1991. Содержится в рукописях Stowe MS. 992 (D. IV.2, из библиотеки Королевской Ирландской академии, далее D, fo. 44(46)a1) конца XIV в.; «Книге из Лисмора» («Leabhar Maic Carthaig Riabhaig», далее L, fo. 138a) конца XV в.; «Книге из Фермоя» (23 E 29 из Королевской Ирландской академии, далее А, fo. 24a) XV в.; «Liber Flavus Fergusiorum» (23 O48 из Королевской Ирландской академии, далее В, fo. 27 rob) XV в. Содержание предания, вероятно, восходит к общему протоварианту IX—X вв. Действие повести разворачивается в ночь, когда родился будущий король Ирландии Конн Кетхатах. Женщина по имени Ротниам из волшебного холма Сида Клиаха рассказывает Фингену, сыну Лухта, о чудесах, которые случатся этой ночью, которая была в то же время ночью перед праздником Самайн (Samain) (1 ноября). В ночь на Самайн открывались сиды и становилось возможным общение между потусторонним миром и миром людей. Самайн – начало зимы по ирландскому счету. Одним из чудес, появившихся из потустороннего мира в ночь рождения Конна и ночь на Самайн, было дерево Эо Мугна (или Эо Росса по одной из рукописей, а вероятнее, как сообщают другие источники, все пять священных деревьев).

Airne Fíngein Samain
«Ocus cid búaid n-aile, a ben ?» or Fingen. «Ní hansa,» or in ben. «Crann éim,» or sí. «fil fo díchleith ó aimsir na dílenn i n-Érinn 7 docuirethar téora frossa toraid tria chéo de, comba lán a m-mag forsa tá fo thrí dí a dairmes cacha bliadna ; 7 in tan dofuit in dercu dédenach de, is ann dotóet bláth na dercon toísigi fair ; 7 ro shóerastar tonna na dílind cen mannrad, 7 níro derc rosc duni cosinnocht. Mugna ainm in chraind sin,“ ol sí, “.i. mac in chraind a pardus. Doruacht la gáeth ascnam na ndúl, .i. gráinne dia bláth, condatarla for maig Mughna, no comad a cáer din cráeib ro boí i láim Trefhuilngid no ásad iar n-a cur do Fhinntan mac Bochra i r-rígi Conaing Becfhíaclaig; acht cena ce bed díb sin, is fo díamair ro boí; ar is innocht foillsigfither do fheraib Érenn, co mba bithbúaid eter tosach 7 dered co bráth.“ Is ann sin ro gab Fingen rann aile: Ní líach airne for ciunn chrainnfil fo dhíchleith ón dïlinnbid búan a búaid tar Bregado thúathaib dar n-imrega.Variae lectiones: 1. cid, ca D; cidh L. búaid, buaidh D; .b. L. n-aile, .ii. D. a ben, om. LAB. or, for LAB. Fingen, sé D; Fíngin A. or, ar D; for B. in, an L; ín B. ben, bean B. 2. crann, crand AB. eim or sí om. LAB. fo díchleith, fo dichelt B; fa dhíchleith D. ó aimsir na dílenn i n-Érinn, i n-Eirinn o aimsir dilind D. dílenn, dileann L; dílend B. n-Érinn, n-Eirinn L; n-hErind AB. docuirethar, docuirighther D; docuir L; docurethar B. téora, tri D. frossa, fsa L; frosa B. 3. toraid, toraidh D. tria chéo, trid L; tre cheo D. de, om. LAB. comba, comboi A; combai B; cona[d] D. lán, lan LB. a m-mag, a mag A; an magh D; in magh L. tá, ta LAB. fo thrí, fa tri L; fo tri AB. dîa dairmes, día dairmhes L ; do meas D. cacha bliadna, om. LAB. 4. dofuit, tuitis D. in dercu dëdenach, in derca deighinach L; in dercu dheighinach D; in derco dedenach A; in derco deidenach B. de, dhe D; dé B. ann, and AB. dotóet, dothoet L; tic D; dofoet B dercon, dercan LAB. toísigi, tanaise D. ro shóerastar, ro shoerustar L; ro saerustar A; ros saerasdar B ; ro shaersat D. 5. tonna na dílind, in dile L; in diliu AB. he add. D. cen, gin D; gen L. mannrad, mandrad B; mhandradh D. ní ro derc, ni ros dearc L; nis facca D. rosc duni, rosc mac duni B; rosc nach duine L; rosc nach duni A; rosc duine D. fair add. D. cosinnocht, gusanocht D; cusindocht L. Mugna, Eo Rossa D; Mughna L. 6. ainm, a ainm B. in chraind, in croinn L ; in craind B. ol sí, or sí D; ol si L; for sisi AB. .i. om LAB. in chraind, don chrunn fil D; in croind L; ín chraind A; in cuind B. a pardus, a pardus A; a prardus B; a parrthas L; a parrt[h]us D. doruacht... fo diamair ro boí, om. D. ascnam, ascnamh L; ascnom B; ascsnam A. 7. gráinne, grainne L. condatarla, condorala L. comad, combád B. din cráeib, din cruib B; don craeibh L; din craeib A. 8. ro boí, ro bui L. i láim, illaim A; allaim B; . i laimh L. Trefhuilngid, Trefhuilngidh L. no ásad, no fhasad L. do Fhinntan, dFhinntan L; do Fhíntan A. mac, mac A. Bochra, Bhochra A. r-rígi, rigi L. 9. Becfhíaclaig, Becfiaclaidh B; Beigecluigh L. ce bed, ce ped AB. ro boí, ro bui L. ar is innocht foillsigfither, ar is innocht fallsighfithar B; ar is fanocht fallsigthir A ; ar is anocht fhoillsigfider L; is anocht iarum ro faildsidhigh D. 10. do fheraib, do fheraibh D; dfheruib L. Érenn, Eirenn D; hErend A. co mba, co m[b]a D. bithbúaid, bithbuaith AB ; bithbhuaid L; bithbhuaidh D. eter, etir D; idir L. tosach, tossach A; thosach L; thossach D. 7, is D. dered, deredh D; deread A. co bráth, om. D. is ann sin ro gab, cona[d] ann isbert D; as ann sin ro ghabh L; as ann sin ro gab A. 11. Fingen, Fingin A. rann aile, rann L ; in rann D; rand aile A. 12. Ní, ni DLA. líach, liach DLA. airne, arne B ; arnde A. ciunn, cind D; ciund AB. chrainn, chraind DAB. 13. fil, fail AB. fo dhíchleith, fo thorad LA, fa dhíchleith D; fo torad B. ón dílinn, ó dilinn D; o dilinn L; o dilind A. 14. bid, bidh D; budh B. búaid, buaidh D; bhuaid L. tar, dar DL. Brega, Bregha DL. 15. thúathaib, tuath– A. dar n-imrega, darsnimregha D; darníregra B.