Светлый фон
Jakobsson М Norgård Jorgensen A Hedenstierna-Jonson C Pedersen A. Jesch J.

О лидах и социальной организации у совершающих набеги викингов см. Raffield В., Greenlow С., Price К, Collard М. Ingroup identification, identity fusion and the formation of Viking warbands // World Archaeology. 2015. № 48:1. P. 35–50; также стоит отметить важную статью Бена Раффилда — Raffield В. Bands of brothers: A reappraisal of the Viking Great Army and its implications for the Scandinavian colonization of England // Early Medieval Europe. 2016. № 24. P. 308–337. Наблюдения Йона Видара Сигурдссона о формальной дружбе у викингов, а также общие сведения о практике полигинии изложены в его работе, указанной выше в разделе главы 3. О влиянии практики полигинии на общество и ее возможной связи с морским насилием см. Raffield В., Price N., Collard М. Male-biased operational sex ratios and the Viking phenomenon: An evolutionary anthropological perspective on late Iron Age Scandinavian raiding // Evolution and Human Behavior. 2017. № 38:3. P. 315–324.

Raffield В., Greenlow С., Price К, Collard М Raffield В. Raffield В., Price N., Collard М

Лучший обзор военной материальной культуры дает издание Williams G. Weapons of the Viking Warrior. Oxford: Osprey, 2019. Рассказ Ноткера Заики о том, как император франков сгибал мечи викингов, взят из 18-й главы второй книги в переводе Дэвида Еанца — Ganz D. Einhard and Notker the Stammerer: Two Lives of Charlemagne. London: Penguin, 2008.

Williams G. Ganz D

Многочисленные работы о берсерках обобщенно представлены в издании Price N. The Lewis "berserkers": Identification and analogy in the shield-biting warriors // The Lewis Chessmen: New Perspectives / Ed. D. Caldwell, M. Hall. Edinburgh: National Museums Scotland, 2014. P. 29–44. См. также всестороннюю трактовку Родерика Дейла (неопубликованная докторская диссертация) — Dale R. Berserkir: A Reexamination of the Phenomenon in Literature and Life. Nottingham: University of Nottingham, 2014, с замечаниями о явлении, которому автор присвоил чудесное название «походка берсерка». Рунический камень с длинноухим «берсерком» — Vg 56 из Келлбю в Вестергётланде (Швеция). Рунический камень Истабю — DR 359.

Price N. Dale R.

Византийский источник — сочинение Иоанна Скилицы, ссылка имеется в общем разделе выше.

О погребальной камере Вj.581 из Бирки см. Hedenstierna-Jonson С. et al. The first female Viking warrior confirmed by genomics // American Journal of Physical Anthropology. 2017. № 164:4. P. 853–860, а также Price N. et al. Viking warrior women? Reassessing Birka chamber grave Bj. 581 // Antiquity. 2019. № 93. P. 181–198. Обе статьи имеют дополнительные онлайн-материалы и снабжены обширными ссылками. Во второй статье обсуждаются разногласия, вызванные находкой. К сказанному следует добавить следующие работы: Ney А. Drottningar och sköldmör. Gränsöverskridande kvinnor i medeltida myt och verklighet ca 400–1400. Södertälje: Gidlunds, 2004; Klos L. Wanderer zwischen den Welten: Die Kriegerinnen der Eisenzeit // Beretning fra femogtyvende tvaerfaglige vikingesymposium / Ed. E. Marold, U. Muller. Aarhus: Aarhus University, 2006. P. 25–43; Gardela L. Warrior-women in Viking-Age Scandinavia: A preliminary archaeological study // Analecta Archaeologica Ressoviensia. 2013. № 8. P. 273–340; Murphy L. J. Herjans disir: valkyrjur, Supernatural Femininities, and Elite Warrior Culture in the Late Pre-Christian Iron Age (неопубликованная магистерская диссертация по древнескандинавской религии). Reykjavik: University of Iceland, 2013. Наиболее исчерпывающий на данный момент сводный труд о военном деле викингов: Hjardar К., Vike V. Vikings at War. Oxford: Oxbow, 2016. Превосходно вводит в тему упомянутая выше книга Еарета Уильямса. Об оружии см. также Androshchuk F. Viking Swords. Stockholm: Swedish History Museum, 2014.