Разагрэтыя ад руху і алкаголю, мы кладземся спаць. Я вартую першым. Так рабілі заўсёды: ахоўваем спакой сяброў па дзве гадзіны кожны. Заснуць нельга. Стараюся не класціся на зямлю. Сяджу, стаю, паціху хаджу побач з нашай схованкай, але не прыкладаюся да зямлі — можна заснуць і не заўважыць, як гэта выйшла.

* * *

Спірт і сала канчаюцца. Хлеба няма ўжо некалькі дзён. У нас шмат скурак куніц, лісаў і пясцоў, але няма чаго есці.

Робім днёўку. Я вартую. Падтрымліваю вогнішча. Пяку бульбу, якую накапаў на полі, недалёка ад смалярні. У мяне на каленях сядзіць дужы рыжы кот. У яго вялікі лоб і падзёртыя ў шматлікіх бойках вушы. Гэта павінен быць бадзяга па прызванні. Такі кацячы канквістадор. Ачышчаю ад солі скрылёчак сала і кармлю ката. Есць без вялікага энтузіязму.

Гэты кот прыйшоў да мяне ўчора на засаду. Маё месца было ў неглыбокім рове, тут жа каля мастка. Шчур сядзеў у зарасніку з другога боку дарогі. Грабар знаходзіўся на процілеглым канцы паляны. Сюдой павінна была прайсці вялікая група перамытнікаў, машыніст якой і кантралёр, як было вядома, неслі вялікія сумы грошай. План мелі просты: калі група выйдзе з лесу, Грабар павінен прыстаць і незаўважаным крочыць ззаду за імі па паляне, а калі ж група ўзыдзе на мост, я асвятляю яе ліхтарыкам і крычу: «Стой, рукі ўгору!» Пасля тое самае паўтарае Шчур. Ад нас залежала заўважыць кантралёра і машыніста, а пры ўцёках групы лавіць толькі іх, бо маюць пахаваныя даляры.

Час цягнуўся марудна. Было вельмі цёмна. Я сядзеў у густых кустах, якімі парос бераг лесу і даўно нячышчаны роў. Трымаў у левай руцэ ліхтарык, а ў правай рэвальвер. Надакучыла ўжо бесперапыннае прыслухоўванне і ўзіранне ў начны змрок. Я прыплюшчыў вочы. Быў упэўнены, што і так пачую крокі перамытнікаў. Раптоўна злева ў рве разнёсся шолах. Я амаль не падскочыў на ногі. Адразу хацеў пасвяціць туды ліхтарыкам, але нельга было гэтага рабіць без крайняй неабходнасці. Працягваў стаяць, укленчыўшы на дне рова. Высунуў улева рулю рэвальвера, які быў падрыхтаваны для стрэлу. Пасля пачуў, як штосьці даткнулася майго калена. Рукой з ліхтарыкам я намацаў цёплую мяккую скурку. Гэта быў кот. Хвост меў каротка адсечаны. Здзівіла мяне тое, што ён мог знаходзіцца ў адлюдным месцы, у глыбіні вялікага лесу. Прасядзеў разам з ім у засадзе да раніцы. Затым занёс яго да нашай дзённай мяліны… Зараз сумесна вартуем сон Шчура і Грабара.

Незадоўга да змяркання мы пачалі па чарзе, каб не было адразу некалькі разабраных рэвальвераў, чысціць зброю. Я пачаў апавядаць калегам свой сон. Прыснілася мне, што знаходжуся ў гушчары вялізнага лесу, што стаю паміж камлёў велічэзных елак і азіраюся па баках; у нейкі момант заўважаю, што дрэвы пачынаюць рухацца. Гэта мяне дзівіць. He ведаю чаму, але здаецца, што яны хочуць мяне раструшчыць. Думаю абараняцца. Разумею, што толькі гэта можа мяне выратаваць. Вось тут і бачу на зямлі вялікі рэвальвер. Падымаю, ён зараджаны. Заціскаю яго ў далоні і аглядаюся навокал. А дрэвы ўсё больш сціскаюць сваё кола. Уверсе выразна грыміць пярун. Гэта дрэвы насміхаюцца з мяне… Трыумфуюць… Ужо знаходжуся ў цесным коле, якое ўсё звужаецца. Тады падымаю ўгару рэвальвер і страляю ў чырвоныя, нібы акрываўленыя, камлі дрэў. Кулі аблупліваюць з іх кару, і паказваецца сакаўная мяздра дрэў. Дрэвы адразу мацней сціскаюць сваё кола. Нарэшце я апынуўся ў цвёрдым бязлітасным уціску волатаў, пакрытых шарахаватай карой, якія трушчаць мне косткі. Мае рукі выцягнуты ўгару. У правай далані рэвальвер. Адчуваю, што заходжуся. He хапае паветра, а ўціск усё ўзмацняецца. Бачу над сабой угары малую блакітную пляму — гэта неба. Апошні раз націскаю на курок і страляю ўгару з рэвальвера. Гук стрэлу будзіць мяне. Бачу калегаў і з вялікай палёгкай уздыхаю. Грабар вылаяўся: у час сну загарэлася яго шапка і абпаліла і без таго рэдкія валасы. Шчур, які быў на варце, не заўважыў, што на шапку Грабара трапіў з вогнішча вугалёк.